Uşaqlar ekran qarşısında nə qədər ola bilərlər?

Anaveusaq.az » Humanitar » Uşaqlar ekran qarşısında nə qədər ola bilərlər?

Uşaqlar ekran qarşısında nə qədər ola bilərlər?

Müəllif: Anaveusaq.az от 1-06-2018, 00:20

Böyük və yaxud kişikyaşlılar olsun, fərqi yoxdur, bu gün insanların televiziya, kompüter, planşet kimi aidivizual vasitələrə ayırdıqları vaxt getdikcə daha böyüyür. Keçmişdə belə vasitələr yalnız televiziya ekranları idisə, bu gün kompüter, tablet və telefon kimi rəqəmsal cihazlarımız həyatımızda önəmli yer tutur. Belə vasitələr bir tərəfdən insanların həyatını maraqlı edirsə, insanların intellektallığını inkişaf etdirirsə, bir tərəfdən də onların səhhəti üçün problemlər də yaradır, xüsusilə də uşaqlar üçün. Narahatçılıq doğuran ciddi amil də budur ki, yaşlı insanlar məsələnin mahiyyətini dərk edib internetdən istifadəni nizamlaya bilirlər, amma uşaqlar bunun fərqində olmur, açıq və gizli şəraitdə internetə, vizual oyunlara hədsiz meyl edirlər.
Bu, həm ailələr üçün, həm də cəmiyyət üçün psixoloji, sağlamlıq və sosial problemlər yaradır. Ona görə də, istər valideynlər, istərsə də məktəb virtual dünyanın gerçək dünyanın qarşısına çıxmasına mane olmaq üçün tədbirlər görməlidirlər.
Antalya Tibb Mərkəzi Uşaq sağlamlığı və xəstəlikləri şöbəsinin həkimi Əli S. uşaqlar ekran qarşısında çox əyləşmələrinin zərərləri və eləcə də bu müddətin qədəri haqqında faydalı tövsiyələr vermişdir.

Sağlam olmayan və çəkisi çox olan uşaqlar yetişir

Uşaqların həyatında oyunlar qida və su kimi təbii bir zərurətdir. Uşaq oyun oynayaraq dünyaya baxır, dünyanı kəş edir, sosial və bilik bacarıqlarını inkişaf etdirir. Sərbəst, həm də pulsuz olan belə oyunlar uşaqları kütəvi şəkildə özünə cəlb edir. Nəticədə təbiətdə açıq havadakı oyunlarını ekran oyunları ilə əvəzləyən uşaqların hərəkətləri məhdudlaşır, yüksək kalorili qidalar qəbul edən uşaqlar artıq çəki qazanır və kökəlməyə başlayırlar. Bu isə onları gələcək həyatlarında bir çox sağlamlıq problemləri ilə qarşı-qarşıya qoyur.

Təsəvvür azadlığını məhdudlaşdırır

Davamlı olaraq ekrana məruz qalan uşaqlar buna getdikcə uyğunlaşır, getdikcə ekran, oyun olmadan rahat ola bilmir. Hətta uşaqlar yuxu vaxtlarından da ekrana vaxt ayırmalı olur, buna heç əhəmiyyət vermirlər də. Yuxu isə uşaqların sağlamlığı üçün ən ilkin şərtlərdən biridir. Təbiətlə təması, yuxunu uşaqların əlindən alan ekran asılılığı uşaqların inkişafına getdikcə zərər verir.
Digər bir ciddi problem də budur ki, bu oyunlar məzmununa görə daha çox döyüş üsulları, avtomobil yarışları mövzusunda olur. Uşaqlar belə hərəkətləri bir müddət sonra özlərinə model olaraq götürürlər.

Yalnız uşaqları ekrana çəkin

Uşaqların təbiətdən, açıq havadan öz oyun yerlərini ekranlara köçürməsi və daha fərqli oytun sahələri tapması həm də cəmiyyətin problemidir. Çünki onları əatə edən mühitdə getdikcə belə yerlər yoxa çıxır: işbazların əlinə keçir, uşaq həyətdə oynayarkən qadağalarla rastlaşır və belə olanda onların evlərə çəkilməsini də social problem olaraq görmək lazımdır. Vəziyyət valideynləri məcbur edir ki, onlar övladlarının evdə ekran qarşısında vaxt keçirmələrini onların ruhi və fiziki inkişaflarına zərər verməyəcək bir hala gətirsinlər. Yalnız belə olduğu təqdirdə uşaqlar ekran qarşısında daha rahat və sakit bir şəkildə ətraf mühitə zərər vermədən otura bilərlər. Çünki ekranın, ümumiyyətlə, qadağan edilməsi uşaqların sağlamlığına psixoloji, fiziki və sosial zərərlər də verə bilər.

Ekran uşaqları yalnızlaşdırır

Psixoloji cəhətdən, sağlam uşaqların yetişdirilməsi üçün ekranla əlaqələri sabit bir şəkildə tənzimlənməlidir. Uşaqlar telefon, kompüter və ya tablet ekranlarında deyil, gerçək dünyanın insanları ilə ünsiyyətdə əlaqə qurmağı bacarmalıdır. Kompüter oyunları ilə onlar əsl uşaqlıq oyunları keçirə bilməz. Buna görə virtual oyunlardan istifadəyə 7 yaşdan əvvəl başlamaq məsləhət deyil. İnternetdən istifadədə ibtidai məktəb çağında ailə nəzarəti vacibdir, bunun üçün paroldan istifadə edilə bilər. Valideynlər uşaqların ümumi yerlərdə görə biləcəyi səhifələrə internet filtrasiya üsullarını tətbiq etməli və ekranın istifadəsini məhdudlaşdırmaq uşaqın səhv saytlara düşə bilməsi imkanlarına maneə törətməlidir. Heç bir halda cib telefonu orta məktəb yaşına qədər istifadə edilməməlidir. Sosial media hesabları 16 yaşından əvvəl açılmamalıdır. Bunun əvəzinə, Mp3 və Mp4 pleyeri, iPod kimi kompensasiya cihazları qəbul edilə bilər.

Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, ekrana uzun vaxt sərf etmək, uşaqların inkişafında şəxsiyyət çatışmazlığı ilə də müşahidə oluna bilər. Ekranda böyüklər üçün olan moda, cinsəllik və alış-veriş kimi konsepsiyaları uşaqlar üçün uyğun deyildir. Nəticədə, uşağın fiziki və emosional istiqamətdə və ağılındakı yetkin şəxslər ortaya çıxır. Bundan əlavə, uşaqların zehinləri filmlər arasında yerləşdirilən və hansı yetkinlər tərəfindən fərqlənməyən subliminal indoctrination, gizli səs və subliminal mesajlarla idarə edilə bilər.

Hansı yaş qrupu ekranda sərf edə bilər:

-0-3 yaşlı uşaqlar mümkün qədər ekrandan uzaq -tutulmalıdır;
-3-6 yaşlı uşaqlar gündə 20-30 dəqiqə;
-6-9 yaşlı uşaqlar gündə 40-50 dəqiqə;
-9-12 yaşlı uşaqlar gündə 60-70 dəqiqə;
-12 yaşdan yuxarı olan uşaqlar gündə 120 dəqiqə ekrana baxa bilərlər.

Ekran uşaqlara texnologiya oyun kimi deyil, məlumat əldə etmək vasitəsi kimi tanıdılmalı və bütün ailə üzvləri eyni şəkildə istifadə etməlidirlər. Uşaqlarda ekranın asılılığı hiss etdikdə, ailənin içində ünsiyyət artırılmalı və valideynlər evdəki xoşbəxtliyi artırmaq üçün vasitələri inkişaf etdirməlidir. Ailədə ünsiyyətə kömək edəcək və problemlərin həllinə kömək edəcək mühüm davranışlardan biri də ailənin birlikdə keçirdiyi vaxtdır.