Qoy bizim də  gənclərimizin dünyanın ən nüfuzlu   universitetlərində, məsələn, "Harvard” Universiteti, "Oksford” Universiteti, "Kembric” Universiteti, "Kolumbiya” Universiteti, "Yale” Universiteti kimi dünyaşöhrətli təhsil ocaqlarında oxusun,  bunun nəyi pisdir ki.

 Əgər  fikirləşsək ki, biz    daxildə öz ali məktəblərimizi "Harvard” səviyyəsinə  qaldırsaq,  həm təhsilimiz  keyfiyyətcə  yüksələr,   həm də   gənclər, xüsusən məmur övladları  xarici universitetlərə axışmazlar,  bu da  mütləq doğru olmazdı.  Bəs onda xarici ölkələr  də öz  gənclərini bizim ölkəyə gəlməsinə  qısqanmalıdırlarmı?

   Keçən əsrin 80-ci illərində Neft və Kimya İnstitutunda 1500-ə qədər xarici tələbə təhsil alırdı.  O vaxt dünyanın  neft-qaz  sənayesi   Neft  - Kimya İnstitunun   mütəxəssislərinə  böyük etimad göstərirdilər. Deyək,  ADU-da dünyanın 61 ölkəsindən 500 əcnəbi tələbə təhsil alırdı. Hətta,  respublikamızın 15 ali məktəbində əcnəbi vətəndaşları ali təhsilə hazırlayan strukturlar mövcud idi.

 Əgər  1999/2000-ci tədris ilində respublikamızda dünyanın 18 ölkəsindən 1580 əcnəbi tələbə təhsil alırdı. 2008/2009-cu tədris ilində  artıq bu göstəricilər 40 ölkəni əhatə etməklə 7110 nəfərə çatmışdı.

   Dünyanın salamat olması, qorunması üçün də elmi  əlaqələr,  tələbə mübadilələri əhəmiyyətli məsələdir.

 Lap ən bərk gedə məmurumuzun  övladı olsun. Əgər savadlı, ağıllı ,  tərbiyəli və təəssübkeş gəncimizdirsə,  oxusunlar, xeyirli olsun.  Azırbaycana baxmayın, onsuz  da kim olursa-olsun, "Harvard” Universitetində oxumağa yetərli biliyi olmasa,    heç kim ora qəbul oluna  bilməz, oxuya bilməz.

Təhsilini başa vurandan sonra onu məsəlçün  Vergilər  nazirinin 1-ci müavininin oğlu  olduğu üçün  Amerikanın özündə   Dövlət Departamentində  işə göndərərlərmi?  Əlbəttə, yox. Saxlasalar, məncə,  yalnız  yüksək və yüksək qabiliyyət  və bacarığına görə saxlaya  bilərlər.    Amerikada Universitet məzunu olurkən nazir  müavininin  oğlu olmaq heç  bir  üstünlük vəd etmir.  Amma bizdə nəinki nazir müavinininin,   babat idarələrində işləyən  hansısa məmurun    Gürcüstanda, Dağıstanda  adı olub özü  olmayan   universitetlərinin birinə, lap öz özəl "UNİ”lərimizin birinə adını yazdırır. Təhsil müddəti ərzində   dərsə də heç getmir,  amma  hələ təhsili başa vurmamış  ona  hansısa Nazirlikdə,  gömrükdə, icra hakimiyyətlərində iş yeri hazırlanır. Dövlət  universitetimizi   fərqlənmə ilə birirən    Sadə adamların övladları isə mütləq imtahan verməlidir. İllərdir  can atıb yetişdiyi arzularına çatmaq məqamında   deyəcəklər ki, imtahan verməlisən. Əgər  imtahandan  keçsə, bu dəfə müsahibə mərhələsində ayrı  bəhanə tapılacaq.

 İnsan amili nə qədər ki,  "A”-dan "Z”-yə kimi  seçim, ölçü, nəzarət prosesinə müdaxilə edə bilir,  orada  demokratik   nəticədən, şəffaflıqdan danışılanlar  bəhs etməyə dəyməz.

  Bütün sahələrdə olduğu kimi,   təhsilimiz  də  müasir  sivilizasiyanın   inkişaf tempinə uyğunlaşdırılır. Amma  hələki bu  yenilik təhsilin ancaq fiziki görkəmində  hiss edilir.   Daha ciddi   məsələlər isə  heç yenilənmir, müasir  aşkarlıq və şəffaflıq  prinsipləri ilə nizamlanmır.

  İlk olaraq  müəllimlərin əmək  haqqı ən azından orta  səviyyədə onun dolanışığını təmin etməlidir. Müəllim  aldığı maaşla  ancaq  dadım-duzum ailənin minimum    ehtiyaclarını ödəyə bilir. Aldığı maaşla  2 ildə bir  kostyum, ayaqqabı ala bilmir,  harasa bir  gözəl məkana istirahətə gedə bilmir. Ailədə ər,  ata  görəvini qoruya bilmir. İqtsadi cəhətdən təmin olunmayan   işçidən   yüksək  keyfiyyətdə iş  gözləməyə dəyməz.

  Müəllimlərin işə imtahanla qəbulu  heç cürə başa düşlən deyil. Yararlılıq  keyfiyyətini heç olmasa 5 il, 3 il işləyəndən sonra  attestasiya etmək olar.

  Məktəb  rəbərləri müəllimlərin dərs saatları ilə bazar açırlar.   Məsələn, məktəbdə  ana dili və ədəbiyyat fənni üzrə 70-80  saat dərs varsa, o məktədə 10-12 müəllimin  yerləşdirilməsi heç bir   pedaqoji, hüquqi prisipə sığışmır. Sonra başlayacaqlar  digət  müəllimlərin hərəsindən bir  təhdidlə 5-6 saat  saat qoparıb  o müəllimlərə  əmr verməyə. Həm müəllimlər arasında    münasibət korlanacaq, həm də məktəb  təhsil müəssisəsindən təsərrüfat müəssisəsinə  çevriləcək. Bu gün məktəb  direktorların    hər biri    içra  başçısı  qədər  təmin olunmuş kimi yaşayır.   Kütləvi informasiya vasitələrində  məktəb direktorlarının test imtahanları  ilə qəbul edildiyini   məlumat verirlər. Bu proses aparılır. Amma işə qəbul ediləcəyi   namizədlərin  imtahandan keçirilməsi təmin edilməklə.  Aşkarlıq gözlənilmir.  Olsun ki  məktəb rəhbərliyinə 200-300  yeni    müəllim götürülsün, amma   illərdir məktəblərdə , bağçalarda lövbər salmış  direktorlar,  müdirələr  yenə vəzifəsində qalmaqdadır.

  Mənim tələbə yoldaşlarım,  bizdən əvvəl oxuyanlar, bizdən sonra qurtaranlar, demək olar ki, Azərbaycanın  bütün rayonlarında  təmsil olunurlar. Rayon icra  hakimiyyətləri məktəbin fəaliyyətinə  əsassız müdaxilə

edirlər. Məktəb rəhbərlərini özlərininin tapşırığını icra etməyə məcbur  edirlər.

   Bələdiyyələrə, Milli Məclisə seçkilər Konstitutsiyamızla  müəyyən edilən  müddətlərdə keçirilir. Bu seçkilərdə ədalət, aşkarlıq demokratiyanın, şəffaflığın  işığında tülu etməli, insanlar öz  istədikləri namizədləri seçib, demokratiyanın  mövcudluğuna, demokratikliyinə, şəffaflığına gerçəkdə  sahib çıxmalıdırlar.  Onda  bu xalqı   Prezidentin əhatəsindən kimsə  uzaqlaşdıra bilməz.  2020-ci il növbədənkənar parlament seçkilərində ən üstün səviyyələrdə  ifadə edilmişdi ki,  seçki tam demokratik  keçiriləcək,  xalq öz istədiyi adamları deputat seçəcəkdir. Təəssüf ki,  bu, belə  olmadı.

Mətbuatdan başlamış  Məzahir Pənahovdan ayrı-ayrı  mənsəb sahiblərinə  kimi,    heç kim  cəmiyyətdə bu əminliyi yaratmadı. İnsanlar gördü ki,  demokratiyanın sinəsindən ikiəlli basıb  dala itələdilər.

 Hər seçkidə  kəndlərdə, rayonlarda  illərdir bir-birini  tanıyan adamlar arasında  qruplaşma yaratdılar. Hər   kəndin, rayonun  az-çox sayılıb-seçilən ziyalısını küsdürdülər,  kənddən, rayondan incik saldılar.

 Buyruqla, cürbəcürə vasitələrlə  vəzifələrə dürtülən, əslində isə  briqadir olmağa yaramayan  yerli məmurlarla istənilən əyriliyi başa çıxartmağa nə var ki.  Seçki saxtakarlığında əsas  rol oynayan məktəblər, səhiyyə sistemi və  icra strukturları ( kənd  icra nümayəndələri və bələdiyyələr) oldu. Onsuz  da bunlar  istər seçkidən öncə, istər sonra insanların ən çox narazılıq etdiyi qurumlardır. Bu qurumlar  seçkilərdəki "fəaliyyətləri”nə  görə , cəzalandırılmayacaqlarına   əmindirlər.

Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədri , professor Şahlar Əsgərov  Seçki ərəfəsində bunu dilə gətirdi.İnternet resurslarında  bununla bağlı  saysız-hesabsız  məlumatlar var.  Seçki dairələrinin, eləcə də məntəqələrinin  tərkibini əsasən müəllimlər, direktor və  onun   müavinləri  təşkil edirdi.

Hansı direktor, müavin və müəllim seşkidə   belə əməllərə qoşulursa,  peşəsini dərindən bilən müəllim deyil. Bilikli, qətiyyətli və prinsipial  müəllim   heç vaxt   öz iradəsinin    başqası tərəfindən idarə olunmasına   razı olmaz. Bunu ancaq  savadsız,  peşəkarlığı  zəif  olan müəllimlər edə bilər. Bəlkə də  məktəblərdə onları belə işlərə yaradıqları  üçün saxlayırlar, direktorları da direktorluqda.

Nə yaxşı olardı ki,  məktəbləri, müəllim və tələbələri  seçki  prosesinə qatmayaydılar. Əgər   müəllim  seçki prosesinə  cəlb edilib, bu prosesdə hansısa  seçki pozuntusuna yol verirsə, onun tədris  prosesindəki fəaliyyəti də zərərlidir. Əgər tələbələri hansısa  rektor, akademik   üçün  seçki karasuelində  əlaqələndirici kimi istifadə edirlərsə, görün bunu nə qədər adam bilir, onların  valideynləri bilir.

 Sonuncu seçkilərdə   təhsil sisteminin seçkilərdəki fəaliyyəti,  seçki qanunvericiliyinə zidd əməllər barəsində  mətbuatda   kifayət qədər yazıldı, deyildi. İctimai həyatda  insanlar indi də bunu danışır. Bunlar nə bizim təhsilimizə, nə də seçki sistemimizə uğur gətirmir.

  Hələ bundan acıları isə yazmadıqlarımızdır. Bundan acıları isə sonda  səni razılaşmağa məcbur  etmələridir ki, seçki tam şəffaf və demokratik keçdi. Bundan acıları isə   sənin  öz   yaşadığın rayonda   hələ indiyə kimi  həmin  ərazinin  bir layiqli namizədini seçməyə imkan verməmələridir.

Sonuncu seçkidə 1300 nəfər idi, deyəsən,  namizədlərin sayı.  Hər kəs öz ərazisində yaşayanları,  fəaliyyətləri respublika səviyyəsində olanları(sənət adamları, yazıçı, alim), əvəlki   çağırış üzrə  deputat olanları tanıyır.   Bunlar  olsun  100-150 nəfər. Qalanlarından müəyyən bir  hissəsini   də mətbuatda, internetdə  yazı və çıxışları ilə tanıdıq. Daha sonra  bir neçə gün etiraz   hərəkatı oldu və oradan tanıdıq.  Bunların  arasında   Millət vəkilliyinə  hələ uyğun olmayan, yetişməmiş, bişməmiş namizədlər də  çox idi.   Onların   Millət vəkili seçilməsi  məqbul sayıla bilməzdi və  bu,  həmin namizədləri seçənlərin   qiymətləndirmə, ölçmə  keyfiyyətlərinin  xətası  kimi  qəbul edilməlidir.  Bu  da  ədalət  müstəvisində mütləq deyilməlidir.

Şifahi ədəbiyyat   nümunələrində ( "Aslan Şah və İbrahim", "Səlim Şah " dastanarı) dövlət quşu uçurmuşdular, quş kimin çiyninə  qonmuşdu, hökmdar seçilmişdi. İnsanlar bunu ədalətli hesab edirdi və uşaqkən biz də belə düşünürdük.   Bizə   xoş gələn o idi ki,  "dövlət quşu"   gedib naxırçının da çiyninə qona bilər. Bu isə əsl ədalətdir. Ədalət  elementləri olsa da, tam ədalət deyil. Yəni, naxırçı  ən  böyük ehtiramlara layiqdir. Qız alaq, qız verək, amma  "padşahlıq  eləmək  gəlməz əlindən”. Naxırçı oğludur, faytonçu oğludur, yaxşı oxuyub,    nüfuzlu ali məktəblərin birini bitirib yüksəkixtisaslı  mütəxəssisdir.Bir neçə dil  bilir. Vətənpərvərdir, xalqının, torpağının   tarixini, mədəni sərvətlərini mükəmməl bilir və bunların qoruyucusudur.   5 ildən artıqdır   peşəsi üzrə fəaliyyət göstərir. Niyə də bu  balamızdan gələcəkdə deputat, nazir olmasın?

Davamı var...